Over Friese klokkenmakers, de Ruempel klok en de Ter Swaek/Bakker klok
Deel 2 met informatie over de Friese klok - over Friese klokkenmakers, de Ruempel klok en de Ter Swaek/Bakker klok
Ik deel graag mijn bewondering voor de Friese klokkenmakers uit de geschiedenis met u. Wat een enorme kennis en vaardigheden hebben zij gehad, die ze van vader op zoon overbrachten. Ruim 300 jaar later kunnen wij nog genieten van prachtige uurwerken, schitterend bewerkte kasten en bijzondere wijzerplaten.
Het duurde een week voordat een goed ingewerkte klokkenmakersknecht een Friese klok had afgerond.
Ook bespreek ik graag de bekende Ruempel klok en ook de Ter Swaek-Bakker klok komt ter sprake. Ik wens u weer veel leesplezier toe.
welke bekende friese
klokkenmakers families
kent u?
Friese klok informatie – over Friese klokkenmakers, de Ruempel klok en de Ter Swaek/Bakker klok
Joure staat natuurlijk bekend om zijn Friese klokken historie. Niet voor niets is het Museum Joure, met heel veel informatie over Friese klokken en zeker een bezoek waard, hier gevestigd.
Het is een stad die meer dan 200 klokkenmakers telde in een periode van 300 jaar, gerekend vanaf ongeveer 1670.
In totaal maakten deze uurwerkmakers ongeveer 225.000 Friese klokken, waarvan maar liefst honderdduizend tijdens de bloeitijd van 1815 – 1875. De families Aleva en Bouma waren bekende klokkenmakers in Joure.
Unieke Friese klokken in Museum Joure
In expositieruimte It Sael (spreek uit: ut saal) van Museum Joure zijn 32 Friese klokken te vinden. Uw bezoek meer dan waard als u een liefhebber van Friese klokken bent.
De Jouster klokkenmakerijen waren heel bekend
Dit filmpje uit de jaren 50 geeft een kleine impressie van het echte handwerk.
De bekendste uurwerkmakers in joure waren
Wiebe Luitzens Aleva
en Engele klazes bouma
Wiebe Aleva en Engele Bouma te Joure
Klokkenmakersfamilie Aleva
De bekendste uurwerkmaker was Wiebe Luitzens Aleva, onder zijn leiding groeide het familiebedrijf. In het topjaar 1857 produceerde de firma Aleva maar liefst 1.500 klokken. Zoon Wiebe Folkerts Aleva, die het bedrijf had overgenomen, vertrok in 1915 naar Bussum. In 1962 werd de werkplaats verkocht aan het Nederlands Openluchtmuseum in Arnhem.
Klokkenmakerij Bouma
Eveneens een befaamd klokkenmaker was Engele Klazes Bouma. Zijn nageslacht en later knecht Sybolt van der Werf zetten de klokkenmakerij van de familie Bouma voort. Toen Van der Werf in 1927 overleed, was er geen opvolger. Maar gelukkig bleef de inventaris van de werkplaats gespaard. Lange tijd is deze ondergebracht in het depot van het Fries Museum, maar helaas is een gedeelte in de Tweede Wereldoorlog verloren gegaan. Het overgebleven gedeelte heeft sinds 1986 een mooie plek in Museum Joure, waar het verloren deel aangevuld is met replica’s.
tikket it nearne’
friese klokkenmakers
Er zijn zeer veel goede Friese uurwerkmakers geweest, zodat het noemen van namen niet volledig is en bovendien signeerden deze makers hun werken praktisch nooit.
Enkele prominente namen zijn echter:
Franeker – Buwe Sioerdts, Pieter Hennes, Minne Arentz, Jan Minnes, Joeke Sijbes, Gerke Westerdijk
Sneek – in 1562 al Mr. Jan of Johan, Klaas Noordmans, Claes Bauckes en Simke Ages Oosterwerf, Gerlof Leensma, Ype Schotanus
Bolsward – Andries Petersz, Hannes Pijtters, de gebroeders Seldenthuijs, Jacob Steffens, Andries Nitters
Dokkum – Pieter Roelofs, Lieuwe Geerts, Boije Martens, W.S. Wiersma, F. Pasma
Leeuwarden – Jacobus Nauta, bekend geworden als maker van Haagse klokjes
Harlingen – Tjeerd Radsma (zie de klok en de video), Obbe Hendriks, Marinus de Kuiper, Everhardus Petersen, Johannes Potting, Theodorus Jans Repko, H. Bartus
Grou – Johannes Andriesse en zijn zoon Klaas, Rinze Durks (zie het stukje hieronder), Douwe Jelle Tasma, Sipke Rinses
Een video over de Planisferiumklok, gemaakt omstreeks 1760 door Tjeerd Radsma uit Harlingen
twee uurwerkmakers in Grou:
Rinze Durks en
Johannes Andriesse
Een verhaal over Grouster klokkenmakers
Friese klokken zijn wereldberoemd. Daarbinnen nemen Grouster klokken een bijzondere plek in. Hun speelwerken en mechanismen zijn onovertroffen. Toch heeft dit hoogstaande peil van vakmanschap van de Grouster uurwerkmakers zich in een zeer korte periode ontwikkeld. Bijna even snel is de bedrijfstak weer verdwenen.
Wie kent het verhaal van de Grouster uurwerkmakers? Lees het verhaal over onder andere Douwe Jelles Tasma hier.
Antoni ter Swaek en
Carol Willem Bakker,
een stoelklok met ankergang
Er zijn zeldzame stoeltjesklokken gemaakt door Antoni ter Swaek (1692-1772) en hun knecht Carol Willem Bakker (ca 1730-1806) in het Twentse plaatsje Goor in de periode 1740-1791. Het merkwaardige van deze uurwerken is dat het stoelklokken zijn, voorzien van een ankergang met lange slinger. De slinger loopt door de console heen, terwijl de aandrijvende vork naar boven aan de ankeras is bevestigd.
Het is merkwaardig dat de Friese makers nooit op dit idee zijn gekomen, om hierdoor het uiterlijk van de stoelklok te handhaven: de drijver met vork 180 graden te verzetten en de slingers door de console laten lopen, zoals we dat vinden bij deze Ter Swaek-Bakkerklokken. Het idee van de stoelklok zou dan behouden zijn gebleven: het gangsysteem zou toch gemoderniseerd zijn en het bestaansrecht van de Friese stoelklok zou zeker verlengd zijn geworden. De Friezen hebben echter van deze mogelijkheid geen gebruik gemaakt en zijn overgegaan naar het model staartklok in gesloten kast.
Meer info over de klokken van Ter Swaek en Bakker, geschreven door de heer Warner Meinen van Klokspot, leest u hier. De tekst is eerder verschenen in het blad TIJDschrift in 2017, nummers 2 en 3.
Ruempol klok (Larense klok):
Goslink en Hendrik Ruempol
Beroemd geworden zijn ook Goslink Ruempol (1682-1759) en zijn zoon Hendrik (1730-1796), werkzaam te Laren (in Gelderland), bekend van de Ruempol klok.
Goslink Ruempol bouwde naast enkele staande klokken in hoofdzaak stoelklokken. Zijn uurwerken lijken wat uitvoering betreft het meest op die van de Westfriese klokken, ze zijn zeer goed van constructie, zwaar en degelijk gebouwd. Kenmerken van de Ruempol klok zijn bijvoorbeeld de vorm van de stellingpoten, de vorm en de tandverhoudingen van de raderen, de spil, de lichters en de ophanging van de slinger.
Ook gebruikte Ruempol veel meer ijzer in zijn klok dan anderen. Ook het uiterlijk van deze klokken is afwijkend, de klokken hebben vaak een puntdakje.