Dit blog gaat over het reguleren van de veerspanning van een uurwerk door het gebruik van bijvoorbeeld een snek of maltezer kruis.
Het gebruiken van veren als aandrijving maakt het vervoeren van een uurwerk een stuk gemakkelijker dan gewichtsaandrijving toe te passen. Wel een nadeel van aandrijving via veerspanning is dat deze niet continue gelijk is bij het aflopen van het raderwerk. Een veer is maximaal gespannen na het opwinden, maar de afgegeven kracht wordt gedurende de loopduur iedere dag minder. Als de afgegeven kracht bijna mimimaal is zal het uurwerk stoppen met lopen. Tijdens het opwinden van de veer is trouwens ook steeds meer kracht nodig na iedere gedraaide slag om de sleutel nog verder te kunnen draaien.
Nu zijn er verschillende methoden bedacht om dit verschil in veerspanning zoveel mogelijk op te heffen, zoals bijvoorbeeld het gebruik van een snek of een maltezer kruis (in het Engels Geneva drive genoemd).
Bij het maltezerkruismechanisme worden de extreme piek van de volle opwinding en het diepe dal van de bijna afgelopen veer begrensd. Zodoende wordt het werkzame gedeelte van de veerspanning zo gelijkmatig mogelijk gelaten. Een nadeel is wel dat de gangduur wordt verkort.
Bekijk hier een filmpje over het maltezerkruismechanisme/Geneva drive
Snek gebruiken in een uurwerk
De andere methode, gebruikmaken van een snek, zit technisch gesproken prachtig in elkaar. De productie hiervan is daarentegen prijzig. Dit systeem gaat uit van de formule: moment = kracht x arm. Ofwel, bij het trekken aan een korte hefboom (kleine poelie) wordt minder kracht overgebracht op de as dan bij een langere hefboom. Dit is precies de bedoeling bij een vol opgewonden veer. Naarmate de veer afloopt wordt de hefboom (grotere poelie) steeds langer. Zodoende wordt het verschil in veerkracht optimaal gecompenseerd. U begrijpt waarschijnlijk dat het uurwerk hierdoor aanzien beter gelijk gaat lopen.
Als de veer vol is opgewonden is de veerspanning het grootst. Als deze veer bijna is afgelopen zal de spanning een stuk minder zijn.
Hieronder ziet u een overzicht van meer interessante blogs:
Ellliot pubklok reparatie
Beroemde klokkenmaker JJ Elliott uit Londen
F.W. Elliott pubklok restauratieverslag
Compensatieslinger
De comtoise klok – Morbier klok
Op slag brengen van een uurwerk met sluitschijf
Christiaan Huygens slingeruurwerk
Afstellen van het slingeruurwerk van uw klok
Wanneer is een onderhoudsbeurt nodig voor mijn klok?
De geschiedenis van de Zaanse klok
Lars Dekker – de klokkenmaker die met zijn tijd mee gaat
Let op: u kunt een gratis e-book vol tips aanvragen op mijn klokkenmaker tips pagina. Ik weet zeker dat u iets aan dit naslagwerk zult hebben.