Een door Hendrik de Bondt (1903 – 1987) zelfgemaakte staande klok
Een klok die door de opa van onze klant is vervaardigd, terwijl deze geen klokkenmaker was. Hij was algemeen secretaris van een pensioenfonds met altijd al interesse in techniek en metaalbewerking.
Vorig jaar kregen we de vraag of we deze aparte klok konden repareren. Hieronder leest u het bijzondere verhaal van de klok van de familie De Bondt.
Onze klant, de heer René de Bondt, vertelt het volgende:
De klok is, op de kast en het schilderwerk na, in zijn geheel door mijn opa (de vader van mijn vader) gemaakt. Globaal wist ik de geschiedenis van de klok, maar geen details. Gelukkig leeft mijn vader nog, dus kon ik hem vragen wat hij nog wist van deze klok. Hij heeft mij toen het volgende verhaal toegestuurd.
Interesse in techniek en metaalbewerking
Opa (Hendrik de Bondt (1903 – 1987) had altijd al interesse in techniek en metaalbewerking. Het had overigens niets met zijn beroep te maken, hij was algemeen secretaris van een pensioenfonds en hield zich ook bezig met de beleggingen van de gelden van dit fonds in vastgoed.
De achterzijde van de staande klok. Let op de kogellagers.: deze zie je niet bij standaard klokken.
Een schuurtje met daarin een draaibank
Omstreeks 1955 liet hij in de tuin achter ons huis in Den Haag een schuurtje bouwen met een draaibank en andere metaalbewerkingsmachines. En hier oefende hij zijn hobby uit. Hij maakte in die tijd voor mij een speelgoedvrachtauto met een stuurtje op het dak en bestuurbare voorwielen. Eind jaren vijftig maakte hij ook een elektrische trein. De wielen en de tandwielen voor de overbrenging en de elektromotor maakte hij allemaal zelf.
De raderen buiten de platines.
Zwager Theo Tieman is een bekende klokkenmaker
Door zijn zwager Theo Tieman (1892 -1976) , de man van opa’s oudste zuster Marie, is zijn belangstelling voor klokken ontstaan. Ik kwam als kind regelmatig met mijn vader op bezoek bij oom Theo en tante Marie in Delft, waar oom Theo een gekend klokkenmaker was. Hij mocht diverse bekende Nederlanders uit die tijd tot zijn klantenkring rekenen. Hij kwam zelfs op paleis Soestdijk om klokken van Prins Bernhard te onderhouden of te repareren. En zijn huis in Delft hing vol mooie en bijzondere klokken, waar ik als kind helemaal van onder de indruk was. Ze hingen daar in de gang, de woonkamer en de werkkamer. Je kwam er ogen tekort.
Ik heb een idee: ik ga zelf een staande klok maken
Daar is het idee bij opa ontstaan om zelf een grote staande klok te gaan maken. En oom Theo kon hem natuurlijk helpen met het ontwerp.
In 1963 is hij eraan begonnen en in 1968 was hij klaar in de staat zoals hij nu is. Alle onderdelen en tandwielen, wijzerplaat en versieringen heeft hij zelf gemaakt. Alleen de kast is door een timmerman gemaakt.
Het slag- en speelwerk ontbreekt helaas
In 1968 ging opa met pensioen en is hij verhuisd naar Bilthoven. Het was de bedoeling dat er nog slag- en speelwerk in de klok kwam, maar dat is er nooit meer van gekomen. De klok heeft opa dus gebouwd toen hij nog werkte, dus alleen in de weekends en de schaarse vrije uurtjes die hij had.
Henk Tieman heeft de wijzerplaat beschilderd
De wijzerplaat is beschilderd door een zoon van oom Theo, Henk Tieman (1921 – 2001). Henk (mijn neef dus) werkte destijds bij “De Koninklijke Porceleyne Fles” in Delft waar het Delfts Blauw aardewerk werd gemaakt. Henk schilderde daar molentjes en Hollandse landschappen op de Delfts Blauwe borden en vaasjes.
Henk Tieman is een bekende naam in de kunstwereld
Na dit verhaal van mijn vader ben ik op internet nog op zoek gegaan naar meer informatie over Theo Tieman. Van hem kon ik niets vinden, maar wel van zijn zoon Henk Tieman die de klok heeft beschilderd. Hij blijkt een bekende te zijn binnen de kunstwereld en er zijn nog tal van zijn kunstwerken te bewonderen in Nederland.
Meer informatie over Henk Tieman
Meer informatie van Henk Tieman is de vinden op Wikipedia en op zijn eigen website die beheerd wordt door zoon en kleinzoon.
Een klok met een hele familiegeschiedenis
Zo is de klok – naast het kunstwerk van mijn opa – ook nog een mini kunstwerk van Henk Tieman, de neef van mijn vader.
De reparatie van de staande klok
Lars: “Bij het uitvoeren van een antieke klok-reparatie probeer ik me altijd te verplaatsen in de maker van het uurwerk. Ik wil de reparaties zoveel mogelijk in zijn geest verrichten.”
“Bij machinaal vervaardigde uurwerken is dit natuurlijk niet aan de orde.
Maar bij een zelfgemaakte klok zoals deze van de heer De Bondt is het juist een uitdaging, omdat deze meneer geen klokkenmaker was.”
Ik vond de reparatie van deze staande klok een bijzondere opdracht. Het gebeurt niet vaak dat mensen een klok zelf maken. Het vraagt van mij ook een creatieve denkwijze, want ik moet minder als ‘klokkenmaker’ maar meer als ‘techneut’ denken bij een reparatie als deze. Het gebruik van de kogellagers is een goed voorbeeld, die kom je eigenlijk nooit tegen in een uurwerk.
Ik hoop dat de familie De Bondt nog jaren kan genieten van dit prachtige familie-erfstuk met zijn bijzondere verhaal en ik bedank ze nogmaals voor hun bijdrage aan dit blog.
Weet u dat ik een blog schrijf over allerlei interessante onderwerpen?
Ellliot pubklok reparatie
Beroemde klokkenmaker JJ Elliott uit Londen
F.W. Elliott pubklok restauratieverslag
Veerspanning reguleren met snek of maltezerkruismechanisme
Compensatieslinger
De comtoise klok – Morbier klok
Op slag brengen van een uurwerk met sluitschijf
Christiaan Huygens slingeruurwerk
Afstellen van het slingeruurwerk van uw klok
Wanneer is een onderhoudsbeurt nodig voor mijn klok?
De geschiedenis van de Zaanse klok
Lars Dekker – de klokkenmaker die met zijn tijd mee gaat